Cluster - Zuckerzeit, 1974;

Zuckerzeit - trzeci i przełomowy album studyjny niemieckiej formacji krautrockowej, Cluster, na którym muzycy wykonali skok niemal o 180 stopni, przede wszystkim w stosunku do swoich dwóch poprzednich wydawnictw; jest to krok w kierunku elektronicznego popu. Po raz pierwszy w twórczości formacji pojawia się złożona sekcja rytmiczna oparta na automatach perkusyjnych, kompozycje układają się w logiczną całość, występuje w nich motyw przewodni, są nawet chwytliwe linie melodii. Wszystkie utwory zaprezentowane są ponadto w standardowym czasie trwania zazwyczaj nie przekraczającym czterech minut.

   Ogromny wpływ na tę zmianę stylistyki wywarł Michael Rother, gitarzysta art-rockowej formacji Neu!, który wcześniej współpracował również z kultowym zespołem Kraftwerk. Hans-Joachim Roedelius i Dieter Moebius poznali Michaela Rothera w 1973 roku dzięki współpracy z legendarnym inżynierem dźwięku, Conradem Plankiem. Trzech muzyków przeniosło się z Berlińskiej metropolii do wiejskich rejonów Forst w Dolnej Saksonii, gdzie na studio nagraniowe zaadaptowano starą posiadłość, Alter Weserhof. Współpraca Hansa-Joachima Roedeliusa i Dietera Moebiusa z Michaelem Rotherem rozwinęła się na tyle, że muzycy założyli supergrupę - formację Harmonia - nagrywając między czerwcem a listopadem 1973 roku w studiu Alter Weserhof we wsi Forst swój debiutancki album studyjny, Musik Von Harmonia, który łączył eksperymentalizm ze strukturą popową, co okazało się przełomowe także dla twórczości Cluster. Posiadłość Alter Weserhof stała się miejscem powstawania albumów nagrywanych zarówno pod szyldem Cluster, jak i Harmonia na kolejne kilka lat.

   Pierwszym albumem Cluster powstałym w wiejskiej posiadłości w Forst był Zuckerzeit, nagrywany w styczniu 1974 roku. Hans-Joachim Roedelius i Dieter Moebius pracowali jednak osobno prezentując po pięć autorskich kompozycji. Michael Rother jako współproducent Zuckerzeit nie wtrącał się zbytnio w proces twórczy albumu; jego rola polegała na dostarczeniu sprzętu wcześniej wykorzystanego do nagrania albumu formacji Harmonia, Musik Von Harmonia, w tym czterościeżkowego magnetofonu wykorzystywanego jako stereo mixer, organów Farfisa i automatu perkusyjnego Elka nadającego kompozycjom dynamicznej rytmiki zwanej potocznie "Motorik", która stała się w latach 70. dość charakterystycznym elementem muzyki wielu formacji nurtu krautrocka, w tym Kraftwerk czy Can. Premiera albumu Zuckerzeit miała miejsce wiosną 1974 roku.

   Album otwiera kompozycja Hollywood autorstwa Hansa-Joachima Roedeliusa z jednostajnym rytmem automatycznej sekcji perkusyjnej, w której podkład rytmiczny przechodzi w zapętlenia, pulsującym podkładem gitary basowej, chłodną, ale dynamiczną i pulsującą syntezatorową pętlą z dodatkiem zapętlającego się akompaniamentu gitarowego, oraz odległymi i chłodnymi solówkami klawiszy o przestrzennym bądź chwiejnym smyczkowo-futurystycznym brzmieniu tworzącymi rozmyte linie melodii. W końcówce utworu występują chłodne pętle pianina Farfisa wzbogacone zapętlającymi się krótkimi i zimnymi solówkami klawiszowymi o futurystycznym zabarwieniu. Kompozycji nie brakuje zaskakującego romantyczno-sentymentalnego klimatu.

   Caramel autorstwa Dietera Moebiusa to już klasycznie synth popowy numer, charakterystyczny bardziej dla wczesnych lat 80., z wyrazistą, dynamiczną i zapętloną sekcją automatu perkusyjnego oraz twardym, jednostajnym i dynamicznym basowym pulsem sekwencera w podkładzie wspartym nisko i basowo brzmiącą partią syntezatorową. Ważną rolę pełnią długie, chłodne i wibrujące solówki klawiszowe o futurystycznym brzmieniu. W końcowych fazach utworu pojawiają się krótkie i pogwizdujące solówki klawiszowe przechodzące w krótkie i zapętlone partie klawiszowe o chłodnym i wysokim, ale twardym brzmieniu, które wtapiają się w wibrujące, futurystyczne brzmienie klawiszy. Struktura muzyczna powoli wycisza się przechodząc w interlude, w tle pojawiają się odtwarzane taśmowo od tyłu chłodne syntezatorowe wibracje wsparte zimnymi i zapętlającymi się futurystycznymi efektami o komputerowym brzmieniu - również odtworzonymi wstecznie. Ta dziwna, odtwarzana wstecznie, struktura muzyczna przechodzi do następnego utworu autorstwa Dietera Moebiusa, Rote Riki, tworząc psychodeliczne, kakofoniczne tło. Sekcja automatu perkusyjnego jest lekko spowolniona, zapętlona i połamana, w podkładzie występuje wznosząca się i opadająca krótka partia syntezatorowa o basowym brzmieniu. Tło wypełnia następująca raz po raz krótka partia syntezatorowa o chłodnym, chropowatym i metalicznym brzmieniu, pojawiają się skrzeczące efekty dźwiękowe, odległe tweety, wreszcie także przypominający odgłos głuchego warkotu efekt wkomponowany w basową sekcję syntezatorową. Dieter Moebius w dwóch kompozycjach zaprezentował dwa różne oblicza - przebojowo-synth popowe i całkowicie pokręcone, eksperymentalno-psychodeliczne.

   Kompozycja Rosa autorstwa Hansa-Joachima Roedeliusa oferuje relaksacyjne klimaty przypominające trochę te z albumu formacji Harmonia, Musik von Harmonia. Brak jest tu tym razem sekcji rytmicznej, której rolę pełni basowy puls syntezatora w podkładzie, rytmiki nadaje również dynamiczna, chłodna i wysmukle brzmiąca pętla Farfisy w tle. Uwagę przykuwają długie i zimne partie klawiszowe o smyczkowo-futurystycznym brzmieniu. Z czasem pojawiają się również krótkie i zimne solówki klawiszowe o wysokim i futurystycznym brzmieniu, zaś długie solówki klawiszowe nabierają niekiedy bardziej rozległego i przestrzennego brzmienia. W tle występują elektroniczne werble, nie stanowiące jednak elementu sekcji rytmicznej.

   Numer Caramba autorstwa Dietera Moebiusa oscyluje w kierunku rocka elektronicznego, czego dowodem jest równomierny, dynamiczny i chropowato-organowo brzmiący puls sekwencera w podkładzie wsparty zapętloną, nisko i warkotliwie brzmiącą partią syntezatorową. Sekcja automatu perkusyjnego jest tym razem delikatna, subtelna, lekko spowolniona i jednostajna wsparta wyrazistym i pulsującym, ale oszczędnym groove'em oraz z czasem także jednostajnym dodatkowym beatem podkładu rytmicznego. Na strukturę muzyczną nachodzą długie i chłodne zapętlające się solówki klawiszowe o wysokim i chropowatym brzmieniu zmieszane z przetworzonym riffem gitarowym. Całość wspierają art rockowe partie gitarowe z efektownymi chwytami, w tle występuję futurystyczne syntezatorowe efekty przypominające sygnał alarmowy.

   Fotschi Tong autorstwa Hansa-Joachima Roedeliusa znowu przypomina o relaksacyjnych klimatach a albumu formacji Harmonia, Musik von Harmonia. Kompozycja charakteryzuje się hipnotycznym i połamanym rytmem automatu perkusyjnego, basowym pulsem sekwencera w podkładzie, długimi, ale chwytliwymi chłodnymi solówkami klawiszy o wysokim i futurystycznym brzmieniu wspartymi okazjonalnie nisko i tubalnie brzmiącymi solówkami klawiszowymi, oraz krótkimi i chłodnymi partiami klawiszy o wysokim brzmieniu i orientalnym japońskim zabarwieniu tworzącymi rozległe zapętlenia. W tle występuje szeleszczący groove z dodatkiem delikatnych perkusjonaliów.

   Utwór James autorstwa Dietera Moebiusa stawia Cluster w roli pionierów w łączeniu elektroniki z bluesem, czym w późniejszych latach charakteryzować się będzie twórczość wykonawców pokroju formacji Depeche Mode czy Yello. W warstwie muzycznej dominują tu jednak bluesowe chwyty gitarowe. Elektronika ogranicza się do następującego raz po raz krótkiego i głuchego hurkotu współgrającego z art rockowo-blues rockową partią gitary. Na pierwszy plan wysuwają się bluesowe pętle gitarowe wsparte krótkimi blues rockowymi riffami gitarowymi. Pojawiają się również dodatkowe klasycznie bluesowe chwyty gitarowe rodem z amerykańskiej Blues Delty. Brak jest sekcji rytmicznej, w podkładzie występuje zapętlająca się w blues rockowym stylu sekcja gitary basowej. Bardzo prawdopodobne, że frontman brytyjskiej formacji Depeche Mode, Martin Gore, komponując kultowy przebój I Feel You z albumu Songs of Faith and Devotion (1993) inspirował się właśnie utworem James - podobieństwo obu utworów jest dość uderzające.

   Marzipan autorstwa Hansa-Joachima Roedeliusa to kolejny numer, który powraca do relaksacyjnego brzmienia z albumu formacji Harmonia, Musik von Harmonia. Warstwa muzyczna zawiera zapętlony, quasi-jazzowy rytm automatu perkusyjnego, chłodne klawiszowe pętle klawiszowe Farfisy o fortepianowym brzmieniu wsparte delikatnymi partiami gitarowymi, długie i wibrujące solówki klawiszowe o wysokim, lekko chropowatym i futurystycznym brzmieniu przechodzące również w krótsze partie, które jednak z czasem zanikają. Są za to chłodne i zapętlające się pozytywkowo brzmiące partie klawiszowe wplecione w zapętlające się chłodne solówki klawiszy przypominające stłumiony dźwięk xylofonu przechodzący w brzmienie fletu, a nawet w niższe brzmienie o zabarwieniu saksofonu.

   Rotor autorstwa Dietera Moebiusa to jest być może pierwszy w historii muzyki klasyczny numer techno. Utwór oparty jest o dynamiczny i jednostajny beat automatu perkusyjnego wsparty również jednostajnym i pulsującym groove'em, co daje efekt technoidalnego rytmu. W podkładzie występuje dynamiczny i kołyszący puls sekwencerowego basu podsycany tubalnie brzmiącą syntezatorową pulsacją oraz chłodną i mechaniczną klawiszową pętlą o nieco orkiestrowym brzmieniu i house'owym stylu. W tle słychać - podszyte wznoszącymi się i opadającymi dudniącymi syntezatorowymi partiami - krótkie, delikatne i wysmukłe solówki klawiszowe o pozytywkowo-futurystycznym brzmieniu tworzące lekkie zapętlenia.

   Album zamyka kompozycja Heiße Lippen autorstwa Hansa-Joachima Roedeliusa osadzona na delikatnym i jednostajnym uderzeniu automatu perkusyjnego wspartego zapętlonym groove'em, subtelnym i równomiernym podkładzie gitary basowej, chłodnej i xylofonowo brzmiącej pętli klawiszowej o orientalnym, japońskim zabarwieniu, klawiszowej pętli Farfisy o chłodnym i melancholijnym brzmieniu oraz delikatnej pętli gitarowej. Muzyczną strukturę składającą się z zapętlonych partii instrumentalnych wzbogaca subtelna syntezatorowa pulsacja o tubalnym brzmieniu.

   Zuckerzeit to jedno z najbardziej udanych wydawnictw w dyskografii Cluster. Album okazał się przełomowy dla światowej muzyki rockowej zwracając na siebie uwagę wykonawców pokroju Briana Eno i Davida Bowie'go, którzy zainspirowani niemiecką sceną krautrockową przyjechali do Niemiec aby w Berlinie nagrywać swoje albumy. Julian Cope, wokalista i multiinstrumentalista brytyjskiej formacji psychodelicznej, The Teardrop Explodes, umieścił album w swoim prywatnym rankingu ,,Krautrock Top 50". Amerykański magazyn muzyczny Pitchfork umieścił album na 63. miejscu zestawienia najlepszych albumów lat 70.

   Brian Eno będący pod głębokim wrażeniem twórczości Cluster i Harmonii nawiązał na tyle bliską współpracę z Hansem-Joachimem Roedeliusem, Dieterem Moebiusem i Michaelem Rotherem, iż formalnie dołączył do składu obu formacji muzyków nagrywając z nimi trzy albumy - Tracks and Traces (1976, jako Harmonia & Eno '76), Cluster & Eno (1977, jako Cluster & Eno) oraz After the Heat (1978, jako Eno, Moebius and Roedelius).

   Album Zuckerzeit wpłynął w latach 80. na twórczość synth popowych wykonawców, w tym Depeche Mode, Orchestral Manoeuvres in the Dark (OMD), Yello czy Front 242.

   1974 rok był wyjątkowo udany dla niemieckiej sceny krautrockowej; oprócz albumu Zuckerzeit w tamtym roku ukazały się takie dzieła, jak Autobahn (Kraftwerk), Phaedra (Tangerine Dream), Soon Over Babaluma (Can) czy Blackdance (Klaus Schulze), nie zapominając o wspomnianym wcześniej albumie Musik von Harmonia formacji Harmonia współtworzonej przez muzyków Cluster, Hansa-Joachima Roedeliusa i Dietera Moebiusa.

 

Tracklista:

 

1. Hollywood (4:40)

2. Caramel (3:00)

3. Rote Riki (6:10)

4. Rosa (4:08)

5. Caramba (3:55)

6. Fotschi Tong (4:15)

7. James (3:18)

8. Marzipan (3:15)

9. Rotor (2:38)

10. Heiße Lippen (2:20)

 

Personel:

 

Hans-Joachim Roedelius – synthesizer, keyboards, piano, guitar

Dieter Moebius – synthesizer, keyboard, selectric organ, guitar, drum machine

 

Personel techniczny:

 

Michael Rother – production

 

Written by, © copyright March 2012 by Genesis GM.