05 lutego 2023, 00:35
Ummagumma - czwarty album psychodelicznej brytyjskiej grupy Pink Floyd, który jako podwójny Long Play ukazał się 7 listopada 1969 roku.
Idea wydawnictwa była dość nietypowa - koncertowa pierwsza część oraz studyjna druga. Pierwsza część jest jedynym oficjalnym wydawnictwem koncertowym Pink Floyd pochodzącym z lat 60. Na nośniku zawarto fragmenty występów z 27 kwietnia 1969 roku w Birmingham w Mothers Club oraz i 2 maja 1969 roku w Manchesterze w College of Commerce.
Na wydawnictwo składają się cztery improwizowane progresywne impresje pochodzące z wcześniejszego okresu twórczości zespołu. Na początek, Astronomy Domine, pochodząca z debiutanckiego albumu kompozycja autorstwa legendarnego współzałożyciela formacji, Syda Barretta (usuniętego w 1968 roku z powodów licznych ekscesów i choroby psychicznej), będąca połączeniem space rocka, prog-rocka i rocka elektronicznego; utwór względem wersji studyjnej jest bardziej rozbudowany i rozciągnięty do dziewięciu minut.
Drugi w kolejności, Careful With That Axe, Eugene, oraz kończący występ, A Saucerful of Secrets, oba wspólnego autorstwa kwartetu Gilmour/Mason/Waters/Wright, to improwizowane instrumentalne kompozycje, bardziej rozbudowane względem wersji studyjnych, o orientalnym klimacie. Utwory, mimo braku warstwy lirycznej, cechują wokalizy, czego przykładem są zawodzenia Rogera Watersa w Careful With That Axe, Eugene oraz chóralne śpiewy finalizujące A Saucerful of Secrets, który zresztą był sztandarowym finałem koncertów Pink Floyd aż do 1972 roku.
Również orientalne zabarwienie ma Set The Controls For The Heart of The Sun, także rozbudowany względem oryginału (blisko 10 minut), mocno improwizowany utwór. Kompozycja jednak na samym końcu zostaje łagodnie wyciszona.
Warto zwrócić uwagę, jak silny wpływ ta muzyka wywarła na późniejszą twórczość niemieckiego zespołu awangardowego, Tangerine Dream, zarówno w warstwie muzycznej, jak i w sferze mentalnej, gdzie tytuły utworów Tangerine Dream w oczywisty sposób nawiązywały do filozofii Pink Floyd.
O ile album koncertowy jest typowo muzyczny (chociaż daleki od piosenkowego), to druga część - studyjna - jest czysto eksperymentalna. Fakt, album składa się z dwunastu utworów, jednakże w praktyce niemających nic wspólnego z piosenkowym charakterem. Podobno pomysłodawcą takiego charakteru albumu był Rick Wright pragnący nagrać album z elektroniczno-symfonicznym poematem. Ostatecznie zdecydowano, że każdy z czwórki muzyków nagra na płytę własną, indywidualną kompozycję.
Album otwiera czteroczęściowa suita wspomnianego Ricka Wrighta, w całości zagrana na syntezatorach (nowy nabytek zespołu - syntezator VCS 3, brytyjskiej produkcji), organach i pianinie elektrycznym oraz perkusji. Kompozycja jest swobodną interpretacją Wagnerowskiej symfonii, o czym świadczy podniosły Sysyphus, Part 1, który przechodzi w fortepianowe wirtuozerskie improwizacje; Sysyphus, Part 2 z kolei oparty jest głównie na kakofonicznych dźwiękach perkusjonaliów; Sysyphus, Part 3 był kamieniem milowym dla niemieckich awangardowych grup nurtu krautrocka. W finałowym motywie suity - Sysyphus, Part 4 - ambientowy klimat łączy się z łagodnym brzmieniem Mellotronu, po czym utwór przechodzi w gwałtowny organowo-perkusyjny łomot i znowu wycisza się by przejść w surrealistyczną psychodelę z piekielnym brzmieniem Hammonda oraz chaotycznymi partiami wibrafonu, zaś zakończenie utworu jest równie podniosłe i symfoniczne, jak jego początek.
W przypadku suity Sysyphus nasuwa się oczywista konkluzja; słuchając syntezatorowo przetworzonych śpiewów ptaków i szumu wody, z całą pewnością Kraftwerk nie nagrałby albumu Autobahn, a przynajmniej nie w takiej postaci, gdyby nie nagrano kompozycji Sysyphus i albumu Ummagumma.
Grantchester Meadows, to jedyny na albumie utwór będący stricto piosenką; numer autorstwa Rogera Watersa jest nie tylko przepiękną balladą, to również jedną z najwcześniejszych form ambientu. Kompozycja oparta jest na delikatnym brzmieniu gitary akustycznej wypełnionym wszechobecnymi wiosennymi ptasimi śpiewami, brzęczeniem owadów i szumem strumienia, na koniec zaś następuje niesamowity efekt stereofoniczny zbiegania po schodach, uzyskany metodą stosowaną przez legendarnego inżyniera dźwięku, Joe Meeka.
Drugą kompozycją Watersa jest Several Species of Small Furry Animals Gathered Together in a Cave and Grooving with a Pict, utwór osobliwy pod wieloma względami; po pierwsze, to najdłuższy w repertuarze grupy tytuł utworu oraz jego żartobliwy, wręcz kpiący wydźwięk. Równie zabawne wydaje się brzmienie utworu będące mariażem białych szumów, syntezatorowo przetworzonych odgłosów zwierzęcych i ludzkich tworzących coś na wzór parodii folku, na koniec Roger Waters doniośle recytuje tekst w języku piktyjskim (starożytnym języku spokrewnionym ze szkockim). W utworze jest również ukryta treść w postaci słów wypowiadanych przez Rogera Watersa: ,,That was pretty avant-garde, wasn't it?" (To było całkiem awangardowe, nieprawdaż?), zakodowanych w 4. minucie i 32. - 33. sekundzie utworu. Jest to swoiste proroctwo przyszłej twórczości industrialnych grup pokroju Throbbing Gristle i Cabaret Voltaire.
Na Ummagumma po raz pierwszy samodzielnie kompozytorsko udzielił się David Gilmour; jego trzyczęściowa kompozycja nosi tytuł The Narrow Way. Co ciekawe, również po raz pierwszy Gilmour nie ograniczył się tylko do gry na gitarze; zagrał na klawiszach, basie i perkusji. The Narrow Way, Part 1 jest eksperymentalną kompozycją art-rockową z elementami bluesa. The Narrow Way, Part 2, po gitarowym wstępie, ma bardziej złożoną i elektroniczną strukturę; utwór przechodzi w syntezatorowo-psychodeliczne kakofonie dźwiękowe kojarzące się z przyszłą twórczością wspomnianych zespołów, Throbbing Gristle i Cabaret Voltaire. W utworze pojawiają się efekty stereofoniczne, efekty pogłosu oraz organowe brzmienie przetworzone metodą reverse. The Narrow Way, Part 3 jest wokalnym uwieńczeniem całej suity. Numer jest połączeniem psychodeli z art-rockiem, z charakterystyczną dla Davida Gilmoura płynną i ekspresyjną solówką gitarową.
Całość wieńczy trzyczęściowa kompozycja autorstwa Nicka Masona, The Grand Vizier's Garden Party, poprzedzona przepiękną fletowo-perkusyjną introdukcją (Part 1: Entrance), również zakończona fletowym outro (Part 3: Exit - w obu przypadkach na flecie zagrała żona Nicka Masona, Linda). Główny wątek kompozycji The Grand Vizier's Garden Party, Part 2: Entertainment grany głównie na przetworzonych perkusjonaliach, jest przykładem stylu musique concrète oraz krautrocka.
Ummagumma to wyjątkowe wydawnictwo w twórczości Pink Floyd, zarówno przez wzgląd na obecność w nim części live, ale przede wszystkim na część studyjną, budzącą wiele kontrowersji przez swój eksperymentalny charakter (w zasadzie na krążku są tylko dwa typowo wokalne utwory). Album ten jest chyba najbardziej niedocenianym wydawnictwem zespołu, choć w warstwie artystycznej, a także czysto merytorycznej, Ummagumma Studio Album jest najlepszym i najwartościowszym wydawnictwem Pink Floyd i tylko wypada żałować, że mimo sukcesu komercyjnego (na przekór trudnego w odbiorze jak na tamte czasy jej charakteru) - 5. miejsca w Wlk. Brytanii (status Platyny), 74. miejsca w USA (US Billboard 200) - zespół nie poszedł za ciosem i nie kontynuował już więcej takiego kierunku na swoich następnych albumach, a kto wie jakimi jeszcze (lepszymi) torami potoczyłaby się światowa muzyka rockowa, gdyby jednak Pink Floyd kontynuował taki kierunek. A warto jeszcze wspomnieć, że album uplasował się na wysokim, 25. miejscu w Niemczech (Offizielle Top 100), gdzie wywarł niebagatelny wpływ na tamtejszą scenę awangardowo-rockową.
Niemniej jednak na sam koniec nasuwa się jeszcze kolejna ciekawa konkluzja, jakim wspaniałym okresem był przełom lat 60. i 70., że tak trudna w odbiorze muzyka potrafiła nie tylko trafiać do szerokiej publiczności, ale jeszcze osiągać status Platyny! Gdyby przecież Ummagumma ukazała się choćby w latach 80., na podobny precedens nie byłoby szans. O czasach współczesnych w ogóle już nie wspominając.
Tracklista:
Dysk 1 (live album);
1. "Astronomy Domine" 8:29
2. "Careful with That Axe, Eugene" 8:50
3. "Set the Controls for the Heart of the Sun" 9:26
4. "A Saucerful of Secrets" 12:48
Dysk 2 (studio album);
1. "Sysyphus (Part 1)" 1:08
2. "Sysyphus (Part 2)" 3:30
3. "Sysyphus (Part 3)" 1:49
4. "Sysyphus (Part 4)" ([a]) 6:59
5. "Grantchester Meadows" 7:19
6. "Several Species of Small Furry Animals Gathered Together in a Cave and Grooving with a Pict" 5:01
7. "The Narrow Way (Part 1)" 3:25
8. "The Narrow Way (Part 2)" 2:54
9. "The Narrow Way (Part 3)" 5:51
10. "The Grand Vizier's Garden Party (Part 1: Entrance)" 1:00
11. "The Grand Vizier's Garden Party (Part 2: Entertainment)" 7:06
12. "The Grand Vizier's Garden Party (Part 3: Exit)" 0:38
Personel (skład podstawowy):
David Gilmour – lead guitar, vocals (live album); acoustic and electric guitars, bass guitar, keyboards, drums and vocals on "The Narrow Way"
Nick Mason – drums (live album); percussion, effects on "The Grand Vizier's Garden Party" parts 1 & 2
Roger Waters – bass guitar, vocals (live album); acoustic guitars and vocals on "Grantchester Meadows", all vocals on "Several Species of Small Furry Animals..."
Richard Wright – keyboards, vocals (live album); organ, piano, Mellotron and percussion on "Sysyphus"
Written by, © copyright October 2013 by Genesis GM.
